Med-Practic
Նվիրվում է վաստակաշատ ուսուցիչ Գրիգոր Շահյանին

Իրադարձություններ

Հայտարարություններ

Մեր հյուրն է

Հրատապ թեմա

Առողջապահություն 2.2011

Լեյշմանիոզներ` մոռացված հիվանդություններ

Լեյշմանիոզներ` մոռացված հիվանդություններ

Առաջին անգամ «մոռացված, արհամարհված հիվանդություններ» (neglected diseases) տերմինն օգտագործվել է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) կողմից` 2001թ., ինֆեկցիոն և մակաբուծային բնույթի մի խումբ հիվանդությունների նկատմամբ, որոնք առավել տարածված են շոգ երկրներում և որոնց նկատմամբ չի սահմանվում պատշաճ հսկողություն:

 

Այդ հիվանդությունների խմբին են պատկանում նաև լեյշմանիոզները: 

 

Դրանք տարափոխիկ հիվանդությունների խումբ են, որոնց հարուցիչները լեյշմանիա ցեղին պատկանող նախաէակներ են: Լեյշմանիոզների փոխանցողներ են Phlebotomus ցեղին պատկանող մլակները: Վարակի աղբյուր են դառնում տարբեր կենդանիներ, իսկ որոշ ձևերի ժամանակ` մարդը:

 

ԱՀԿ-ի տվյալների համաձայն, լեյշմանիոզը 88 երկրների համար համարվում է էնդեմիկ հիվանդություն: Վարակման վտանգի տակ է գրեթե 350 մլն մարդ [1] : Աշխարհում լեյշմանիաներով վարակված է շուրջ 14 մլն մարդ, իսկ յուրաքանչյուր տարի արձանագրվում է հիվանդության 2 մլն նոր դեպք: 

 

Լեյշմանիոզներից ընդերային ձևն առանձնանում է առավել ծանր ընթացքով: Ժամանակակից վիճակագրական տվյալների համաձայն, աշխարհում արձանագրվում է տարեկան 500 հազար դեպք, որից 50 հազարը` մահվան ելքով [2, 3]: Ընդ որում, հիվանդացության իրական ցուցանիշներն ավելի բարձր են, քանի որ որոշ երկրներում դեպքերը ենթակա չեն պարտադիր հաշվառման: ԱՀԿ-ի տվյալների համաձայն, ամբողջ աշխարհում արձանագրվում է ընդերային լեյշմանիոզի դեպքերի աճ, ըստ որում` հիվանդության ընթացքը բարդանում է, երբ զուգակցվում է ՄԻԱՎ-ի հետ: Ժամանակակից վիճակագրական տվյալների համաձայն, աշխարհում 88 երկրներից 34-ում, որտեղ ընդերային լեյշմանիոզը համարվում է էնդեմիկ հիվանդություն, արձանագրվում են ընդերային լեյշմանիոզի և ՄԻԱՎ-ի զուգակցման դեպքեր (կոինֆեկցիա) [4]: 

 

Ընդերային լեյշմանիոզին բնորոշ են քրոնիկական ընթացքը, ջերմության պարբերաբար բարձրացումը, զարգացող սակավարյունությունը, լեյկոպենիան, գրանուլոցիտոպենիան, էոզինոֆիլների քանակության խիստ անկումը, նույնիսկ բացակայությունը (անէոզինոֆիլիա), լյարդի և փայծաղի մեծացումը, հիվանդի հյուծվածությունը: 

 

Տարբերակում են ընդերային լեյշմանիոզի 2 տարատեսակ` զոոնոզ (միջինասիական-միջերկրական կամ մանկական) L. Infantum և անթրոպոնոզ (հնդկական-kala-azar): Հարուցիչը L. donovani-ն է: Զոոնոզ ընդերային լեյշմանիոզի ժամանակ հիվանդությունը կրում է սպորադիկ բնույթ, հիվանդանում են մինչև 5 տարեկան երեխաները, երբեմն նաև` մեծահասակները: Այս տարատեսակի դեպքում հիվանդությունն ուղեկցվում է ավշային հանգույցների չափերի զգալի մեծացումով: Ծայրամասային արյան մեջ հարուցիչներ չեն հայտնաբերվում: Հիվանդության աղբյուր են հիվանդ շները: Հիվանդությանը բնորոշ է բնական օջախայնությունը: 

 

Վերջին տասնամյակներում արձանագրվում է ընդերային լեյշմանիոզի և ՁԻԱՀ-ի խառը վարակ, որի դեպքում հիվանդների 75%-ի մոտ լեյշմանիաները հայտնաբերվում են ծայրամասային արյան մեջ: 

 

Անտրոպոնոզ ընդերային լեյշմանիոզը կարող է առաջացնել համաճարակային բռնկումներ: Հիվանդանում են մեծ տարիքի երեխաները և մեծահասակները: Այս տարատեսակին բնորոշ չէ ավշային հանգույցների մեծացումը, սակայն, ի տարբերություն միջերկրական-մանկական լեյշմանիոզի, հարուցիչները հայտնաբերվում են ծայրամասային արյան մեջ: Հիվանդության այս ձևին բնորոշ է լեյշմանոիդի առաջացումը (պապուլոզ ցան և գունազրկված բծեր), որի քերուկի մեջ հայտնաբերվում են լեյշմանիաներ:

 

Ախտորոշումը. Ընդերային լեյշմանիոզի կասկածի դեպքում կատարվում է ոսկրածուծից վերցրած նյութի բարակ շերտով քսուքի հետազոտություն: Հետազոտվում է նաև կրծոսկրից, ազդրոսկրից և ցայլոսկրից վերցված պունկտատը: 

 

Շճաբանական հետազոտությունն ախտորոշման լրացուցիչ եղանակ է, կիրառվում է իմունաֆերմենտայինը: Նախնական ախտորոշման համար նախատեսված են արագ ախտորոշման թեստ-համակարգեր: 

 

Առաջին անգամ Հայաստանում ընդերային լեյշմանիոզ արձանագրվել է 1912 թ., իսկ մաշկայինը` 1920 թ.: 1926-1969 թթ. ժամանակահատվածում արձանագրվել է ընդերային լեյշմանիոզի 919 դեպք` 16 շրջանների 62 բնակավայրերում, այդ թվում` Երևանում: Դեպքերը գերազանցապես արձանագրվել են մինչև 13 տարեկան երեխաների շրջանում: 1947թ. առաջին անգամ ընդերային լեյշմանիոզի դեպք նկարագրվել է 23 տարեկան հիվանդի մոտ: 1952-1968 թթ. Երևանում արձանագրվել է ընդերային լեյշմանիոզի 336 դեպք: Հայաստանի պայմաններում նշված ժամանակահատվածում վարակի հիմնական աղբյուր են եղել թափառող շները: 20-րդ դարի 60-ականներին վարակի աղբյուրի և փոխանցողի դեմ արդյունավետ պայքարի շնորհիվ հաջողվեց նվազեցնել ընդերային լեյշմանիոզով վարակվածության մակարդակը [5]: Վերջին դեպքը արձանագրվել է 1969թ.: Սակայն 1999թ. սկսած նկատվում է դեպքերի աճի միտում [6]: 1999թ. երկարատև ընդմիջումից հետո գրանցվել է Լոռու մարզի ևնող գյուղում` 4 ամսական երեխայի մոտ: 2006-2009թթ. ընկած ժամանակահատվածում Հայաստանում արձանագրվել է 32 դեպք, այդ թվում` նաև Երևանում: Պարզվել է, որ հիվանդների զգալի մասի հիվանդությունն ախտորոշվել է ուշացումով: Միջատաբանական մոնիթորինգի տվյալների համաձայն, Երևանում և նրա արվարձաններում, ինչպես նաև Արարատյան դաշտավայրում ու Սյունիքի մարզում նկատվում է հիվանդության փոխանցողի պոպուլացիայի վերականգնման միտում [7]: 

 

Այսպիսով, համաճարակաբանական և միջատաբանական լարված իրավիճակում ընդերային լեյշմանիոզի բազմաթիվ դեպքերի արձանագրումից ավելի քան քառասուն տարվա ընդմիջումից հետո Հայաստանում վերստին սկսեցին գործել էնդեմիկ օջախները: Ստեղծված պայմաններում կարևոր նշանակություն են ձեռք բերում դրա հետագա տարածման դեմ ուղղված պայքարի և կանխարգելման համալիր միջոցառումների իրականացումը: Առանձնահատուկ նշանակություն ունեն փոխանցողի դեմ ուղղված երկարատև ազդեցությամբ օժտված շինությունների` ինսեկտիցիդներով մշակումը, բնակավայրերի բարեկարգումը և աղբահանության գործի բարելավումը, բնակավայրերից 100-300 մետր հեռավորության վրա գտնվող կրծողների բների ոչնչացումը, ինչպես նաև անհատական պաշտպանական միջոցների կիրառումը (պատուհանների և դռների ցանցապատում, մահճակալային ցանցերի և ռեպելենտների` միջատներին վանող միջոցների օգտագործում): Եվ, վերջապես, հիվանդության կանխարգելման կարևորագույն միջոցներից է վարակի աղբյուր դարձող հիվանդ և թափառող շների դեմ պայքարը:

 

Գրականության ցանկը


  1. Борьба с лейшманиозом. Доклад секретариата исполнительного комитета 118 сессии ВОЗ.- ЕВ118/4, 2006.

  2. Desjeux P. The increase in risk factors for leishmaniasis worldweide. Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene, 2001, v. 95 (3), p. 239-243. 

  3. Desjeux P. Leishmaniasis: current situation and new perspectives. Comparative Immunology, Microbiology and Infectious Diseases, 2004, v. 27 (5), p. 305-318.

  4. Report of the Fifth Consultative Meeting on Leishmania/HIV Coinfection.Addis Ababa, Ethiopia, 2007, WHO 2007.

  5. Карапетян Р.М. Источник инвазии и природная очаговость висцерального лейшманиоза в Армянской ССР. Медицинская паразитология и паразитарные болезни, 1972, N 4, С. 444-448. 

  6. Кешишян А.Ш., Манукян Д.В. Усовершенствование системы эпиднадзора при лейшманиозах с учетом изменения климата в Армении. Проблемы изменения климата 2 выпуск. Ереван 2003, С. 237-241.

  7. Кешишян А.Ш., Манукян Д.В., Мелик-Андреасян Г.Г., Алексанян Ю.Т. О случаях висцерального лейшманиоза в Мегринском районе Сюникского марза. Юбилейный сборник VII Национального научно-медицинского конгресса §Здоровье человека», 2008, С. 150.

Հեղինակ. Ա.Շ. Քեշիշյան Ա.Բ. Ալեքսանյանի անվան համաճարակաբանության, վիրուսաբանության և բժշկական մակաբուծաբանության ԳՀԻ
Սկզբնաղբյուր. Առողջապահություն 2.2011 (291)
Աղբյուր. med-practic.com
Հոդվածի հեղինակային (այլ սկզբնաղբյուրի առկայության դեպքում՝ էլեկտրոնային տարբերակի) իրավունքը պատկանում է med-practic.com կայքին
Share |

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ

Կարդացեք նաև

Աշխարհասփյուռ հայ բժիշկների երրորդ համագումարը
Աշխարհասփյուռ հայ բժիշկների երրորդ համագումարը

 ՀՀ առողջապահության, կրթության և գիտության ու սփյուռքի նախարարությունների նախաձեռնությամբ վերջերս Երևանի Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի նիստերի դահլիճում կայացավ հայ բժիշկների միջազգային երրորդ համագումարը...

Իրադարձություններ Հայաստանում Միջոցառումներ
Նորը` Հայաստանի բժշկական գրադարանում
Նորը` Հայաստանի բժշկական գրադարանում

Երկու տարի առաջ էր, որ լրացավ ՀՀ ԱՆ հանրապետական գիտաբժշկական գրադարանի 70 տարին: Իր գոյատևման ընթացքում գործելով`«Առավելագույնս նպաստել Հայաստանի բժշկագիտության զարգացմանը»նշանաբանով...

Միջոցառումներ
Հայաստանի միջազգային բուժքույրական առաջին համագումարը
Հայաստանի միջազգային բուժքույրական առաջին համագումարը

Մեր հանրապետությունում բուժքույրերի շահերի և իրավունքների պաշտպանության, պրակտիկ գործունեություն և կրթական պատշաճ մակարդակ ապահովելու նպատակով «Էրեբունի» պետական բժշկական քոլեջի...

Իրադարձություններ Հայաստանում Միջոցառումներ
Համառոտ` ցողունային բջիջների մասին

Բանալի բառեր. ռեգեներատիվ բժշկություն, արյունաստեղծ, մեզենխիմային, սաղմնային ցողունայինբջիջներ

Դեռևս X դարի սկզբներին մեծն Ավիցեննան նշում էր, որ բժշկի գործիքներն են խոսքը, բույսը և դանակը...

Բուժման մեթոդներ
Ֆիտոբեզոարի առաջացրած բարակաղիքային անանցանելիության բուժման մեր փորձը

Բանալի բառեր. ֆիտոբեզոար, բարակաղիքային անանցանելիություն

Ներածություն: Բարակաղիքային մեխանիկական անանցանելիությունը բարակ աղիքի վիրաբուժական միջամտություն պահանջող և առավել հաճախ հանդիպող ախտաբանական վիճակ է...

Գաստրոէնտերոլոգիա, լյարդաբանություն Վիրաբուժություն Բուժման մեթոդներ
Միզասեռական կանդիդոզի բուժումը միկոֆլու դեղամիջոցով

Բանալի բառեր. Միզասեռական կանդիդոզ, միկոֆլու, ֆլուկոնազոլ

Ներածություն: Մանկաբարձագինեկոլոգիական հիվանդությունների կառուցվածքում սնկային` կանդիդային վուլվովագինիտը (ԿՎՎ) շարունակում է զբաղեցնել առաջատար...

Վարակաբանություն Պերինատոլոգիա, մանկաբարձություն և գինեկոլոգիա Ուրոլոգիա Վեներաբանություն Դեղագիտություն
Աղիքների դիսբակտերիոզի (դիսբիոզ) բուժման նոր տարբերակ
Աղիքների դիսբակտերիոզի (դիսբիոզ) բուժման նոր տարբերակ

Մակրոօրգանիզմը` իր միկրոֆլորայի հետ միասին, ամբողջական էկոլոգիական համակարգ է, որը մշտապես գտնվում է հավասարակշռության վիճակում: Չնայած օրգանիզմի վրա արտաքին միջավայրի տարբեր գործոնների...

Գաստրոէնտերոլոգիա և լյարդաբանություն
Սթրես

Սթրեսը վտանգի, մարտահրավերների և միջավայրի փոփոխությունների դեպքում առաջացած ընդհանուր հարմարվողական համախտանիշն է, որի հայեցակարգը մշակել և զարգացրել է կանադացի բնագետ...

Հոգեկան առողջություն
Այսպես պետք է լինի միշտ և ամենուր
Այսպես պետք է լինի միշտ և ամենուր

Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը տարվա ամենաերկար օրվա նախօրեն մշտապես նվիրել է երկարօրյա աշխատանքին վարժված, այլոց հոգսերն իրենցը դարձնելու երդմանը հավատարիմ բուժաշխատողներին...

Միջոցառումներ
Սամվել Անուշավանի Խաչատրյան. սիրած գործի նվիրյալը
Սամվել Անուշավանի Խաչատրյան. սիրած գործի նվիրյալը

Սամվել Անուշավանի Խաչատրյան. ով թեկուզ մեկ անգամ գործ է ունեցել բժշկական տեխնոլոգիաների և տեխնիկայի հետ, կճանաչի այդ ոլորտում բացառիկ գիտելիքներ և փորձառություն ունեցող...

Բժիշկներ
Սումամեդ` վերին շնչուղիների հիվանդությունների բուժման համար

Բակտերային ռինոսինուսիտների և տոնզիլոֆարինգիտների ժամանակ անհրաժեշտ է կիրառել ընդհանուր հակաբիոտիկոթերապիա: Մասնագետների մեծ մասի կարծիքով, մինչև 2 տարեկան երեխաներին ևս բոլոր դեպքերում հակաբիոտիկային...

Դեղամիջոցներ Շնչառական համակարգ
Երիկամաբորբ (նեֆրիտ)
Երիկամաբորբ (նեֆրիտ)

Մեզ խնդրել են գրել երիկամաբորբի մասին: Սակայն երիկամների` արտաթորության այս օրգանի մասին առանց տեղեկություններ տալու, դժվար կլինի պատկերացնել, թե ինչպիսի վնասակար ազդեցություն կարող են ունենալ հիվանդությունները...

Միզային համակարգ
Պարօդոնտ, պարօդոնտոզ
Պարօդոնտ,  պարօդոնտոզ

Այս երկու հիվանդությունների դեպքում ախտահարման օջախը նույնն է` պարօդոնտը (լատ. par-հար և odontos-ատամ): Խոսքը վերաբերում է հիմնականում ատամի արմատին հարող լնդոսկրային շերտին...

Ստոմատոլոգիա
Առաջին օգնությունը ուշագնացության ժամանակ
Առաջին օգնությունը ուշագնացության ժամանակ

Դժվար թե գտնվի մարդ, որն իր կյանքում ականատես եղած չլինի ինչ-որ մեկի ուշագնացությանը: Ըստ ամերիկյան վիճակագրական տվյալների, չափահաս մարդկանց մոտավորապես մեկ երրորդի կյանքում եղել է ուշագնացության գոնե մեկ դեպք...

Առաջին նախաբժշկական օգնություն

ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ