Առողջապահություն 2.2011
Լեյշմանիոզներ` մոռացված հիվանդություններ
![Լեյշմանիոզներ` մոռացված հիվանդություններ Լեյշմանիոզներ` մոռացված հիվանդություններ](up/article/big/file_18585_2344232.jpg)
Առաջին անգամ «մոռացված, արհամարհված հիվանդություններ» (neglected diseases) տերմինն օգտագործվել է Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) կողմից` 2001թ., ինֆեկցիոն և մակաբուծային բնույթի մի խումբ հիվանդությունների նկատմամբ, որոնք առավել տարածված են շոգ երկրներում և որոնց նկատմամբ չի սահմանվում պատշաճ հսկողություն:
Այդ հիվանդությունների խմբին են պատկանում նաև լեյշմանիոզները:
Դրանք տարափոխիկ հիվանդությունների խումբ են, որոնց հարուցիչները լեյշմանիա ցեղին պատկանող նախաէակներ են: Լեյշմանիոզների փոխանցողներ են Phlebotomus ցեղին պատկանող մլակները: Վարակի աղբյուր են դառնում տարբեր կենդանիներ, իսկ որոշ ձևերի ժամանակ` մարդը:
ԱՀԿ-ի տվյալների համաձայն, լեյշմանիոզը 88 երկրների համար համարվում է էնդեմիկ հիվանդություն: Վարակման վտանգի տակ է գրեթե 350 մլն մարդ [1] : Աշխարհում լեյշմանիաներով վարակված է շուրջ 14 մլն մարդ, իսկ յուրաքանչյուր տարի արձանագրվում է հիվանդության 2 մլն նոր դեպք:
Լեյշմանիոզներից ընդերային ձևն առանձնանում է առավել ծանր ընթացքով: Ժամանակակից վիճակագրական տվյալների համաձայն, աշխարհում արձանագրվում է տարեկան 500 հազար դեպք, որից 50 հազարը` մահվան ելքով [2, 3]: Ընդ որում, հիվանդացության իրական ցուցանիշներն ավելի բարձր են, քանի որ որոշ երկրներում դեպքերը ենթակա չեն պարտադիր հաշվառման: ԱՀԿ-ի տվյալների համաձայն, ամբողջ աշխարհում արձանագրվում է ընդերային լեյշմանիոզի դեպքերի աճ, ըստ որում` հիվանդության ընթացքը բարդանում է, երբ զուգակցվում է ՄԻԱՎ-ի հետ: Ժամանակակից վիճակագրական տվյալների համաձայն, աշխարհում 88 երկրներից 34-ում, որտեղ ընդերային լեյշմանիոզը համարվում է էնդեմիկ հիվանդություն, արձանագրվում են ընդերային լեյշմանիոզի և ՄԻԱՎ-ի զուգակցման դեպքեր (կոինֆեկցիա) [4]:
Ընդերային լեյշմանիոզին բնորոշ են քրոնիկական ընթացքը, ջերմության պարբերաբար բարձրացումը, զարգացող սակավարյունությունը, լեյկոպենիան, գրանուլոցիտոպենիան, էոզինոֆիլների քանակության խիստ անկումը, նույնիսկ բացակայությունը (անէոզինոֆիլիա), լյարդի և փայծաղի մեծացումը, հիվանդի հյուծվածությունը:
Տարբերակում են ընդերային լեյշմանիոզի 2 տարատեսակ` զոոնոզ (միջինասիական-միջերկրական կամ մանկական) L. Infantum և անթրոպոնոզ (հնդկական-kala-azar): Հարուցիչը L. donovani-ն է: Զոոնոզ ընդերային լեյշմանիոզի ժամանակ հիվանդությունը կրում է սպորադիկ բնույթ, հիվանդանում են մինչև 5 տարեկան երեխաները, երբեմն նաև` մեծահասակները: Այս տարատեսակի դեպքում հիվանդությունն ուղեկցվում է ավշային հանգույցների չափերի զգալի մեծացումով: Ծայրամասային արյան մեջ հարուցիչներ չեն հայտնաբերվում: Հիվանդության աղբյուր են հիվանդ շները: Հիվանդությանը բնորոշ է բնական օջախայնությունը:
Վերջին տասնամյակներում արձանագրվում է ընդերային լեյշմանիոզի և ՁԻԱՀ-ի խառը վարակ, որի դեպքում հիվանդների 75%-ի մոտ լեյշմանիաները հայտնաբերվում են ծայրամասային արյան մեջ:
Անտրոպոնոզ ընդերային լեյշմանիոզը կարող է առաջացնել համաճարակային բռնկումներ: Հիվանդանում են մեծ տարիքի երեխաները և մեծահասակները: Այս տարատեսակին բնորոշ չէ ավշային հանգույցների մեծացումը, սակայն, ի տարբերություն միջերկրական-մանկական լեյշմանիոզի, հարուցիչները հայտնաբերվում են ծայրամասային արյան մեջ: Հիվանդության այս ձևին բնորոշ է լեյշմանոիդի առաջացումը (պապուլոզ ցան և գունազրկված բծեր), որի քերուկի մեջ հայտնաբերվում են լեյշմանիաներ:
Ախտորոշումը. Ընդերային լեյշմանիոզի կասկածի դեպքում կատարվում է ոսկրածուծից վերցրած նյութի բարակ շերտով քսուքի հետազոտություն: Հետազոտվում է նաև կրծոսկրից, ազդրոսկրից և ցայլոսկրից վերցված պունկտատը:
Շճաբանական հետազոտությունն ախտորոշման լրացուցիչ եղանակ է, կիրառվում է իմունաֆերմենտայինը: Նախնական ախտորոշման համար նախատեսված են արագ ախտորոշման թեստ-համակարգեր:
Առաջին անգամ Հայաստանում ընդերային լեյշմանիոզ արձանագրվել է 1912 թ., իսկ մաշկայինը` 1920 թ.: 1926-1969 թթ. ժամանակահատվածում արձանագրվել է ընդերային լեյշմանիոզի 919 դեպք` 16 շրջանների 62 բնակավայրերում, այդ թվում` Երևանում: Դեպքերը գերազանցապես արձանագրվել են մինչև 13 տարեկան երեխաների շրջանում: 1947թ. առաջին անգամ ընդերային լեյշմանիոզի դեպք նկարագրվել է 23 տարեկան հիվանդի մոտ: 1952-1968 թթ. Երևանում արձանագրվել է ընդերային լեյշմանիոզի 336 դեպք: Հայաստանի պայմաններում նշված ժամանակահատվածում վարակի հիմնական աղբյուր են եղել թափառող շները: 20-րդ դարի 60-ականներին վարակի աղբյուրի և փոխանցողի դեմ արդյունավետ պայքարի շնորհիվ հաջողվեց նվազեցնել ընդերային լեյշմանիոզով վարակվածության մակարդակը [5]: Վերջին դեպքը արձանագրվել է 1969թ.: Սակայն 1999թ. սկսած նկատվում է դեպքերի աճի միտում [6]: 1999թ. երկարատև ընդմիջումից հետո գրանցվել է Լոռու մարզի ևնող գյուղում` 4 ամսական երեխայի մոտ: 2006-2009թթ. ընկած ժամանակահատվածում Հայաստանում արձանագրվել է 32 դեպք, այդ թվում` նաև Երևանում: Պարզվել է, որ հիվանդների զգալի մասի հիվանդությունն ախտորոշվել է ուշացումով: Միջատաբանական մոնիթորինգի տվյալների համաձայն, Երևանում և նրա արվարձաններում, ինչպես նաև Արարատյան դաշտավայրում ու Սյունիքի մարզում նկատվում է հիվանդության փոխանցողի պոպուլացիայի վերականգնման միտում [7]:
Այսպիսով, համաճարակաբանական և միջատաբանական լարված իրավիճակում ընդերային լեյշմանիոզի բազմաթիվ դեպքերի արձանագրումից ավելի քան քառասուն տարվա ընդմիջումից հետո Հայաստանում վերստին սկսեցին գործել էնդեմիկ օջախները: Ստեղծված պայմաններում կարևոր նշանակություն են ձեռք բերում դրա հետագա տարածման դեմ ուղղված պայքարի և կանխարգելման համալիր միջոցառումների իրականացումը: Առանձնահատուկ նշանակություն ունեն փոխանցողի դեմ ուղղված երկարատև ազդեցությամբ օժտված շինությունների` ինսեկտիցիդներով մշակումը, բնակավայրերի բարեկարգումը և աղբահանության գործի բարելավումը, բնակավայրերից 100-300 մետր հեռավորության վրա գտնվող կրծողների բների ոչնչացումը, ինչպես նաև անհատական պաշտպանական միջոցների կիրառումը (պատուհանների և դռների ցանցապատում, մահճակալային ցանցերի և ռեպելենտների` միջատներին վանող միջոցների օգտագործում): Եվ, վերջապես, հիվանդության կանխարգելման կարևորագույն միջոցներից է վարակի աղբյուր դարձող հիվանդ և թափառող շների դեմ պայքարը:
Գրականության ցանկը
-
Борьба с лейшманиозом. Доклад секретариата исполнительного комитета 118 сессии ВОЗ.- ЕВ118/4, 2006.
-
Desjeux P. The increase in risk factors for leishmaniasis worldweide. Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene, 2001, v. 95 (3), p. 239-243.
-
Desjeux P. Leishmaniasis: current situation and new perspectives. Comparative Immunology, Microbiology and Infectious Diseases, 2004, v. 27 (5), p. 305-318.
-
Report of the Fifth Consultative Meeting on Leishmania/HIV Coinfection.Addis Ababa, Ethiopia, 2007, WHO 2007.
-
Карапетян Р.М. Источник инвазии и природная очаговость висцерального лейшманиоза в Армянской ССР. Медицинская паразитология и паразитарные болезни, 1972, N 4, С. 444-448.
-
Кешишян А.Ш., Манукян Д.В. Усовершенствование системы эпиднадзора при лейшманиозах с учетом изменения климата в Армении. Проблемы изменения климата 2 выпуск. Ереван 2003, С. 237-241.
-
Кешишян А.Ш., Манукян Д.В., Мелик-Андреасян Г.Г., Алексанян Ю.Т. О случаях висцерального лейшманиоза в Мегринском районе Сюникского марза. Юбилейный сборник VII Национального научно-медицинского конгресса §Здоровье человека», 2008, С. 150.
![](images/calendar.png)
Կարդացեք նաև
![Աշխարհասփյուռ հայ բժիշկների երրորդ համագումարը Աշխարհասփյուռ հայ բժիշկների երրորդ համագումարը](up/article/small/picture_18542.jpg)
ՀՀ առողջապահության, կրթության և գիտության ու սփյուռքի նախարարությունների նախաձեռնությամբ վերջերս Երևանի Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի նիստերի դահլիճում կայացավ հայ բժիշկների միջազգային երրորդ համագումարը...
![](images/calendar.png)
![Նորը` Հայաստանի բժշկական գրադարանում Նորը` Հայաստանի բժշկական գրադարանում](up/article/small/picture_18544.jpg)
Երկու տարի առաջ էր, որ լրացավ ՀՀ ԱՆ հանրապետական գիտաբժշկական գրադարանի 70 տարին: Իր գոյատևման ընթացքում գործելով`«Առավելագույնս նպաստել Հայաստանի բժշկագիտության զարգացմանը»նշանաբանով...
![](images/calendar.png)
![Հայաստանի միջազգային բուժքույրական առաջին համագումարը Հայաստանի միջազգային բուժքույրական առաջին համագումարը](up/article/small/file_18548_1767833.jpg)
Մեր հանրապետությունում բուժքույրերի շահերի և իրավունքների պաշտպանության, պրակտիկ գործունեություն և կրթական պատշաճ մակարդակ ապահովելու նպատակով «Էրեբունի» պետական բժշկական քոլեջի...
![](images/calendar.png)
Բանալի բառեր. ռեգեներատիվ բժշկություն, արյունաստեղծ, մեզենխիմային, սաղմնային ցողունայինբջիջներ
Դեռևս X դարի սկզբներին մեծն Ավիցեննան նշում էր, որ բժշկի գործիքներն են խոսքը, բույսը և դանակը...
![](images/calendar.png)
Բանալի բառեր. ֆիտոբեզոար, բարակաղիքային անանցանելիություն
Ներածություն: Բարակաղիքային մեխանիկական անանցանելիությունը բարակ աղիքի վիրաբուժական միջամտություն պահանջող և առավել հաճախ հանդիպող ախտաբանական վիճակ է...
Բանալի բառեր. Միզասեռական կանդիդոզ, միկոֆլու, ֆլուկոնազոլ
Ներածություն: Մանկաբարձագինեկոլոգիական հիվանդությունների կառուցվածքում սնկային` կանդիդային վուլվովագինիտը (ԿՎՎ) շարունակում է զբաղեցնել առաջատար...
![Աղիքների դիսբակտերիոզի (դիսբիոզ) բուժման նոր տարբերակ Աղիքների դիսբակտերիոզի (դիսբիոզ) բուժման նոր տարբերակ](up/article/small/picture_18583.jpg)
Մակրոօրգանիզմը` իր միկրոֆլորայի հետ միասին, ամբողջական էկոլոգիական համակարգ է, որը մշտապես գտնվում է հավասարակշռության վիճակում: Չնայած օրգանիզմի վրա արտաքին միջավայրի տարբեր գործոնների...
![](images/calendar.png)
Սթրեսը վտանգի, մարտահրավերների և միջավայրի փոփոխությունների դեպքում առաջացած ընդհանուր հարմարվողական համախտանիշն է, որի հայեցակարգը մշակել և զարգացրել է կանադացի բնագետ...
![](images/calendar.png)
![Այսպես պետք է լինի միշտ և ամենուր Այսպես պետք է լինի միշտ և ամենուր](up/article/small/file_18587_2474367.jpg)
Հայաստանի Հանրապետության Կառավարությունը տարվա ամենաերկար օրվա նախօրեն մշտապես նվիրել է երկարօրյա աշխատանքին վարժված, այլոց հոգսերն իրենցը դարձնելու երդմանը հավատարիմ բուժաշխատողներին...
![](images/calendar.png)
![Սամվել Անուշավանի Խաչատրյան. սիրած գործի նվիրյալը Սամվել Անուշավանի Խաչատրյան. սիրած գործի նվիրյալը](up/article/small/file_18588_972984.jpg)
Սամվել Անուշավանի Խաչատրյան. ով թեկուզ մեկ անգամ գործ է ունեցել բժշկական տեխնոլոգիաների և տեխնիկայի հետ, կճանաչի այդ ոլորտում բացառիկ գիտելիքներ և փորձառություն ունեցող...
![](images/calendar.png)
Բակտերային ռինոսինուսիտների և տոնզիլոֆարինգիտների ժամանակ անհրաժեշտ է կիրառել ընդհանուր հակաբիոտիկոթերապիա: Մասնագետների մեծ մասի կարծիքով, մինչև 2 տարեկան երեխաներին ևս բոլոր դեպքերում հակաբիոտիկային...
![](images/calendar.png)
![Երիկամաբորբ (նեֆրիտ) Երիկամաբորբ (նեֆրիտ)](up/article/small/file_18590_8722880.jpg)
Մեզ խնդրել են գրել երիկամաբորբի մասին: Սակայն երիկամների` արտաթորության այս օրգանի մասին առանց տեղեկություններ տալու, դժվար կլինի պատկերացնել, թե ինչպիսի վնասակար ազդեցություն կարող են ունենալ հիվանդությունները...
![](images/calendar.png)
![Պարօդոնտ, պարօդոնտոզ Պարօդոնտ, պարօդոնտոզ](up/article/small/file_18591_7597312.jpg)
Այս երկու հիվանդությունների դեպքում ախտահարման օջախը նույնն է` պարօդոնտը (լատ. par-հար և odontos-ատամ): Խոսքը վերաբերում է հիմնականում ատամի արմատին հարող լնդոսկրային շերտին...
![](images/calendar.png)
![Առաջին օգնությունը ուշագնացության ժամանակ Առաջին օգնությունը ուշագնացության ժամանակ](up/article/small/file_18592_9574898.jpg)
Դժվար թե գտնվի մարդ, որն իր կյանքում ականատես եղած չլինի ինչ-որ մեկի ուշագնացությանը: Ըստ ամերիկյան վիճակագրական տվյալների, չափահաս մարդկանց մոտավորապես մեկ երրորդի կյանքում եղել է ուշագնացության գոնե մեկ դեպք...
![](images/calendar.png)
![](images/white_bl.gif)
![](images/white_br.gif)
![](images/white_tr.gif)
![](images/white_tl.gif)
ԱՄԵՆԱԸՆԹԵՐՑՎԱԾ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԸ
-
Ժողովրդական դեղամիջոցներ
-
Հղիություն. 4-րդ ամիս
-
Հղիություն. 7-րդ ամիս
-
Կոճապղպեղ նույնն է՝ իմբիր, Ginger եւ Zingiber Officinale
-
Հղիություն. 6-րդ ամիս
-
«Արագիլ» հիմնադրամը ստեղծված է՝ օգնելու անպտղությամբ տառապող զույգերին. Կարինե Թոխունց
-
Հղիություն. 2-րդ ամիս
- 4-7 ամսական երեխաների սնուցումը
-
Ամուսնական առաջին գիշերը
-
Ընկերության մասին
-
Ինչպես ազատվել անցանկալի մազերից
-
Խնձորը` պզուկների դեմ. ազատվիր նրանցից 1 գիշերվա ընթացքում
-
Պարզվում է ապագա երեխայի սեռը կախված է մայրիկի սնունդից
-
Դդում
-
Կոճապղպեղ՝ նիհարելու համար (կոճապղպեղի թեյ)
-
Հիվանդություն, որը փոխում է մեր կյանքը` կրծագեղձի քաղցկեղ
-
Սեռական գրգռում
-
Արգանդի միոմա. նախանշանները, պատճառներն ու բուժումը
-
Երիցուկ դեղատնային - Ромашка аптечная - Matricaria chamomilla L.
-
Չիչխանի օգտակար հատկությունները
-
Քարավուզ (նույն ինքը՝ նեխուր)
-
Ինչպես ազատվել բերանի վատ հոտից`պարզ միջոց
-
Դիմակներ` մազերի համար
-
Հղիություն. 1-ին ամիս
-
Կրծքի ցավե՞ր ունեք. ինչ անել
-
Ընդհանուր տեղեկություններ մարմնի համակարգերի մասին
-
Ընտրություն ըստ հորոսկոպի
-
Հիվանդություն, որի համար պետք չէ ամաչել (թութք)
-
Հեշտոցային արտադրության պատճառները. մասնագետի անդրադարձը
- Բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի ախտահարումը սովորական բշտախտի ժամանակ (սկիզբը` նախորդ համարում)
-
Հղիությունը և նախապատրաստվելը դրան
- Խոսենք այդ մասին. ձեռնաշարժություն
-
Երբ գլխացավն ախտանիշ է: Հանճարեղ և օժտված մարդկանց հիվանդություն
-
Լեղաքարային հիվանդություն. բուժման մեթոդները
-
Սեռական թուլության առաջին նախանշանները. news.am
-
Էկզեմայի տեսակները և բուժումը
-
Ուլտրաձայնային դոպլերոգրաֆիա (երկակի (դուպլեքս) անոթների)
-
ՈւՆԱԲԻ: Արևելյան բժշկության գաղտնիքները
-
Իրիդիոսքրինինգ
-
Գամմա-դանակը նշտարի փոխարեն